Statistika e painterpretuar saktë sjell vetëm manipulim
Published in Recensione
on 2 - 09 - 2015 Author: Fatlume Dervishi
[Recension: “70% e foshnjave të lindura në Shkup janë shqiptar, maqedonasit vdesin”]
Kur ndodhesh përballë një lajmi të mbushur me lëshime dhe gabime të cilat edhe vërehet që janë të qëllimshme nga ana e gazetarit, je i vetëdijshëm që janë bërë shkejlje të të drejtës së lexuesit për t’u informuar drejt, pa tendenca manipulative. Tendecat e kësaj natyre, ulin kredibilitetin e medies dhe të vetë gazetarit.
Linku për te artikulli origjinal: “70% e foshnjave të lindura në Shkup janë shqiptar, maqedonasit vdesin”
Data dhe koha e publikimit: 31.08.2015, 11:57
Data e recensionit: 01.08.2015
Recensues: Fatlume Dervishi
Lajmi që recensojmë fillon me tendencë manipulimi që në titull dhe duke zgjedhur fjalë aspak të përshtatshme për të pasqyruar informacionin që disponon autori i tekstit. Gjithmonë bazuar në të dhënat në shifra mbi numrin e lindjeve që autori pasqyron më posht në tekst, del se nuk është e vërtetë që “70 përqind e foshnjave të lindura në Shkup janë shqiptar”. Për të shmangur gabimet (të qëllimshme ose të pa qëllimshme) ka mjaftuar një matematikë e thjeshtë për të llogaritur që përqindja e foshnjave shqiptare të lindura në Shkup (gjithmonë sipas statistikave me numra që na jep autori në tekst) është rreth 34% që është shumë larg 70%-shit që pretendon autori.
Është shumë e pakonceptueshme dhe e vrazhdë për syrin e lexuesit përzgjedhja e fjalëve “maqedonasit vdesin!” në titull. Është fjala për një fenomen natyrorë që në gjuhën e statistikave demografike njihet me termin “mortalitet”, term shkencor, që duhet të qëndronte në vend të fjalëve aspak etike që janë përdorur.
“Maqedonia po tronditet për shkak të lindshmërisë (natalitetit) të vogël të maqedonasve dhe trendin e rritjes tek shqiptarët”. “Tronditje” nuk është fjala e saktë për të përshkruar këtë fenomen natyror.
“Vetëm në Shkup për një vit janë lindur lindur 2240 shqiptar, ndërsa maqedonas mezi 3443 persona foshnja të posalinduara”. Përveç gabimeve gjuhësore, teknike dhe sintaksore të shumta në një fjali të vetme, autori ka përdorur fjalën “mezi” kuptimi i të cilës në këtë rast mbetet i pashpjegueshëm, përveç nëse pranojmë se është përdorur me tendencë degradimi.
Sipas tekstit “Ekspertët alarmojnë se nëse vazhdon kjo tendencë e natalitetit në Shkup, kjo do të ndikojë në karakteristikat demografike në kryeqytet”. Atribuimi i informacionit te ekspertët e bën atë të besueshëm. Por jo nëse këto “ekspertë” nuk identifikohen dhe nuk citohen.
Publiku është i prirur t’u bësojë shumë shifrave si të dhëna më precize. Gazetarët që janë të vëtëdijshëm për këtë, duhet mos të keqpërdorin të dhënat dhe statistikat për të ndryshuar konotacionin e lajmit në bazë të interesave të çfarëdo natyre qofshin ato. Të dhënat e këtilla duhet gjithmonë të pasqyrohen sakt, të ilustruara dhe të vendosura në kontekst të drejtë.
Gazetari duhet të jetë i vetëdijshëm se “të luash” me informacione të këtilla, më shumë se sa t’i bësh “qefin” (të favorizosh) njërës ose tjetrës palë, manipulon publikun me të dhëna jo të sakta të cilat nuk i shërbëjnë askujt.
INFOGRAPHIC
TRUTHFULNESS
ka fakte
jo të gjitha janë të sakta
pjesërisht
SOURCES OF INFORMATION
ka burime të evidentuara
zyrtare
relevante,
1 burim
një palë
EXTENSIVENESS
jogjithëpërfshirës
ndoshta ka informata të fshehura
BIAS
pjesërisht e paraqet të vërtetën
ka shtrembërim të së vërtetës (spin)
informata të rrejshme
mban anën e një pale
COMMENTING
ka elemente të komentimit
të integruara me faktet
PLAGIARISM
nuk mund të përcaktohet
TITLE QUALITY
dezinformon
jokreativ
senzacionalist
manipulon me shifrat
tendencioz
PHOTOGRAPH
ka
adekuate
as manipulon as informon - është vënë vetëm si ilustrim
nuk është theksuar autori (burimi)
HATE SPEECH
gjuhë ofenduese
gjuhë e urrejtjes
nuk nxit për përdorimin e dhunës
ne titull
EDITED FOR THE WEB
mesatarisht i lexueshëm
nuk ka elemente multimediale
nuk ka linke kontekstuale
pjesërisht i rregulluar në aspekt stilistik
i palidhur me tag-e